Το 4-2-3-1 είναι ένας συνηθισμένος σχηματισμός με τέσσερις κεντρικούς αμυντικούς, πέντε χαφ και ενα σέντερ φορ. Το πλεονέκτημα αυτού του σχηματισμού είναι η ευελιξία του. Ο προπονητής του ΠΑΟΚ Ραζβάν Λουτσέσκου, το… λατρεύει και δεν το αλλάζει με τίποτα. Με το 4-2-3-1 ο Ρουμάνος τεχνικός έχει επιτυχίες. Γνωρίζει πολύ καλά τα θετικά και τα αρνητικά του και φυσικά πόσο δύσκολη είναι η αποστολή των φορ. Το συγκεκριμένο σύστημα, ζητάει πολλά απο τον επιθετικό της ομάδας που το χρησιμοποιεί καθώς είναι ιδιαίτερα απαιτητικό σχήμα για τη μοναδική κορυφή του.
Στο 4-2-3-1, ο επιθετικός μπορεί να είναι ένας μοναδικός στόχος, ένα “ψευτοεννιάρι’ ή κάποιος που βγαίνει έξω για να επιτρέψει σε άλλους παίκτες να δημιουργήσουν επίθεση με κάθετο ποδόσφαιρο; Όχι! Ο ιδανικός ποδοσφαιριστής που παίζει στην κορυφή του 4-2-3-1 πρέπει να είναι όλα αυτά μαζί!
Τι είναι το 4-2-3-1
Στον σχηματισμό αυτόν μπροστά από την ζώνη των τεσσάρων στην άμυνα, υπάρχουν δύο αμυντικοί χαφ και μπροστά από αυτούς ένας μεσοεπιθετικός παίκτης. Πιο μπροστά απ’ όλους, υπάρχει ένας ποδοσφαιριστής ως κεντρική επιθετική αιχμή. Επίσης δύο επιθετικοί παίχτες που δραστηριοποιούνται στις δύο πλευρές. Το συγκεκριμένο σύστημα απαιτεί μεγάλο βαθμό συντονισμού από το σύνολο για να μετατραπεί από επιθετικό σε αμυντικό και αντίστροφα.
Δύο κεντρικοί αμυντικοί και δύο αμυντικά χαφ, παρέχουν σταθερότητα στο κέντρο. Ένα μπακ και ένα επιθετικό χαφ σε κάθε πλευρά ενισχύουν τα άκρα. Φυσικά ένα παιχνίδι με έναν σέντερ φορ είναι προβληματικό αν δεν έχει η ομάδα τον κατάλληλο παίκτη για αυτήν την δουλειά ή αν απλά δεν υπάρχει αρκετή υποστήριξη από τη μεσαία γραμμή. Τόσο απο το δέκαρι όσο και τους ακραίους επιθετικούς χαφ.
Η σημασία του φορ στο 4-2-3-1
Για να λειτουργήσει σε αρμονία, το 4-2-3-1 βασίζεται στην ύπαρξη αρκετών δημιουργικών επιθετικών παικτών που μπορούν να συνεργαστούν καλά τόσο -με- όσο και χωρίς την μπάλα. Κυρίως το “δεκάρι” παίζει τον καθοριστικότερο ρόλο. Ωστόσο ο σχηματισμός αυτός απαιτεί και έναν εξαιρετικό επιθετικό στην κορυφή. Έναν φορ που να μπορεί να κάνει πολλές δουλειές μέσα στο γήπεδο, να δημιουργήσει ευκαιρίες και να σκοράρει. Ποδοσφαιριστές όπως ο Χάαλαντ και ο Χάρι Κέιν είναι ιδανικοί φορ για αυτόν τον σχηματισμό.
Είναι βέβαια και μία απο τις μεγάλες αδυναμίες του συστήματος η αναγκαιότητα τέτοιου είδους επιθετικού που δεν βρίσκεις εύκολα. Αυτό διότι οι χαφ πρέπει να είναι πρόθυμοι να ανταπεξέλθουν όταν ο αντίπαλος έχει την μπάλα. Και όταν αυτό δεν συμβαίνει και η ομάδα είναι “κολλημένη” ο… μοναχικός επιθετικός υπάρχει πιθανότητα να απομονωθεί και να απογοητευτεί διότι δεν θα έχει κατοχές με την μπάλα.
Ο ιδανικός μοναδικός παίκτης στην κορυφή της επίθεσης σε αυτόν τον σχηματισμό πλέον δεν είναι ένας τυπικός σέντερ φορ. Είναι ψηλός και δυνατός στον αέρα αλλά όχι μόνο. Ο σύγχρονος φορ πρέπει πλέον εκτός απο ψηλός και δυνατός που κερδίζει μονομαχίες να έχει και όλες τις αρετές που παλιότερα είχε το “ψευτοεννιάρι”.
Σημαντικός με και χωρίς την μπάλα
Τα καθήκοντα του επιθετικού είναι ξεκάθαρα. Προσανατολίζεται και κεντρικά, από όπου έχει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να σκοράρει με επιτυχία. Ένα άλλο σημαντικό προσόν του φορ θα πρέπει να είναι ότι μπορεί να παίξει με την πλάτη στο τέρμα. Αυτό του δίνει τη δυνατότητα να τραβήξει τον αντίπαλό του από τη θέση του και έτσι να δημιουργήσει χώρους για τους συμπαίκτες του. Οι επιθετικοί χαφ μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτόν τον χώρο είτε με την μπάλα στα πόδια τους, είτε όταν λαμβάνουν την μπάλα σε αυτόν τον χώρο.
Γι’ αυτό λοιπόν είναι σημαντικό ο επιθετικός να έχει καλή κατανόηση του παιχνιδιού με τους υπόλοιπους της επίθεσης.
Είναι όμως σημαντικός και χωρίς την μπάλα. Είναι ο πρώτος που τρέχει και κυνηγάει τους αντίπαλους αμυντικούς. Κλείνει τους διαδρόμους για την μπροστινή πάσα της αντίπαλης άμυνας. Είναι σημαντικός στο transition game. Επίσης με την πλάτη στον αντίπαλο, δίνει χρόνο στους συμπαίκτες του να βγουν μπροστά και να εκμεταλλευτούν τον ανοιχτό χώρο.
Στο 4-2-3-1 του Πεπ Γκουαρντιόλα που πλέον πολλοί προπονητές τον ακολουθούν και ένας απο αυτούς ο Ραζβάν Λουτσέσκου ο φορ κάνει και και άλλες δουλειές. Όπως το να γυρίζει ως την μεσαία γραμμή και ακόμη πιο κάτω για να πάρει την μπάλα όταν βλέπει οτι οι τρεις μέσοι πιέζονται. Για αυτό βλέπουμε και συχνά τον Τσάλοφ για παράδειγμα ή τον Μπράντον Τόμας να τρέχουν ως το κέντρο για να πάρουν την μπάλα. Όταν γίνεται αυτό τότε οι ακραίοι επιθετικοί συγκλίνουν προς τα μέσα για να καλύψουν το κενό που αφήνει ο σέντερ φορ.
Η επιθετική ανάπτυξη στο 4-2-3-1
Στο 4-2-3-1 συχνά ένας απο τους ακραίους επιθετικούς, συγκλίνει προς το κέντρο για να δημιουργήσει χώρο για έναν πλησιέστερο μπακ κοντά στην μπάλα.
Αυτό δημιουργεί στα άκρα του γηπέδου έναν αριθμό συνδυαστικών επιλογών για τον αμυντικό χαφ κοντά στην μπάλα και τον επιθετικό μέσο (στον ΠΑΟΚ ο Κωνσταντέλιας) που με τη σειρά τους ανοίγουν ευκαιρίες για τους εξτρέμ.
Ορισμένες ομάδες προτιμούν έναν δεξιοπόδαρο παίκτη στα αριστερά και το αντίστροφο. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν γρήγορα να δημιουργήσουν απειλή για γκολ αφου μεταφέρονται προς το κέντρο.
Στο κέντρο, χρησιμοποιούνται συχνά διάφορα συνδυαστικά παιχνίδια από τον επιθετικό χαφ μέχρι έναν προχωρημένο αμυντικό χαφ ή σέντερ φορ.
Όταν μια ομάδα έχει την κατοχή της μπάλας και κατευθύνεται προς την αντίπαλη εστία, η μπάλα πρέπει να περάσει χαμηλά και όσο το δυνατόν γρηγορότερα (για να περάσει η μπάλα μέσα από την αντίπαλη άμυνα). Εκεί ο δηλαδή που ο επιθετικός ή ο ακραίος μπορεί στη συνέχεια να παραλάβει την μπάλα. Αν οι τρεις χαφ προσαρμόσουν τις θέσεις τους ανάλογα, τότε μπορούν να κυριαρχήσουν στο κέντρο του γηπέδου. Δείτε για παράδειγμα πόσο γρήγορα η PSG μπόρεσε να εκμεταλλευτεί τον διαθέσιμο χώρο απέναντι στην Μπάγερν, κάτι που οδήγησε στο γκολ του Mbappe.
4-2-3-1: Ικανότητες και ευθύνες του φορ
- Δυνατός στην μπάλα και να μπορεί να παίξει με πλάτη στο τέρμα.
- Ένας γρήγορος παίκτης που να μπορεί να εκμεταλλευτεί τα κενά ανάμεσα στην άμυνα και να μπορεί υποδεχθεί κάθετες και βαθιές πάσες στην πλάτη της άμυνας.
- Εξαιρετικές δεξιότητες σκοραρίσματος.
- Να μπορεί να κρατήσει την κατοχή της μπάλας με την πλάτη προς το τέρμα και να πασάρει στους επιθετικούς χαφ.
- Να παίζει εξαιρετικά το “give and go” με τους συμπαίκτες του που δίνουν στήριγμα.
- Να μπορεί να κάνει συγχρονισμένες κινήσεις ανάμεσα στα αντίπαλα στόπερ ώστε να πάρει τις κάθετες απο τους μεσοεπιθετικούς της ομάδας του.
- Πρέπει να ασκει υψηλή πίεση και συνεχή πίεση δτυν αντίπαλη άμυνα όταν αυτή έχει την μπάλα.
- Πρέπει να αναγκάζει το παιχνίδι του αντιπάλου στη μία πλευρά του γηπέδου για να διευκολύνει την άμυνα της ομάδας του στο επιθετικό μισό. Πρέπει δηλαδή να κλείνει την πάσα του ενός στόπερ στον άλλον και να τον υποχρεώνει να παίξει πλάγια.
- Όταν οι 3 μέσοι πιέζονται να βγαίνει στη μεσαία γραμμή και παίρνει την μπάλα.
